የክፋት አቅም

አሌክሳንደር ሶልዠኒስተን በአርክ ፕሌጎ ቅጾቹ ከነገርን እውነት ትልቁ የሰው ተፈጥሮ ነው። የሰው ልጅ እንዴት በቀላሉ ክፋትን፣ ፍጹም ክፋትን ወደ ማድረግ ልቡን እንደሚያሳምን ነው የሚያስረዳን። ለብዙ ጊዜ የያዝኩት አመለካከት የጀርመን ናዚዎች ያን ሁሉ አይሁዳዊ እና ከእነርሱ ውጪ ያለውን ማህበረሰብ ያጠፉበት የክፋት ጥግ ልዩ ፍጥረት እንደሆኑ አድርጌ እንድቆጥራቸው አድርጎኝ ነበር። ግን አልነበሩም። በገዳይ እና በተገዳይ መካከል ሰብአዊነትን አስመልክቶ እምብዛም ለውጥ አልነበረም። ለውጥ የነበረው አይዶሎጂው ላይ ነበር። ገዳዮች ጭልጥ ብለው በአንድ ልዩ ነን በሚል አይዶሎጂ እየተመሩ ነበር። የሚገርመው ነገር በጀርመን የሚኖሩ አይሁዶች ሳይቀሩ የሂትለርን ፓርቲ መርጠው ነበር። Appeasement ወይም ማባበል የሚባለውን ፖሊሲ ተከትለው ማለት ነው። ብንመርጠው ጥላቻውን ይቀንስልናል በሚል እምነት።

ግን አንድ ሰው አዕምሮው በጥላቻ ፖለቲካ ከታወረ በኋላ የሚያቆመው ነገር አይኖርም። ያ አይዶሎጂ ለጊዜው እስካልተሸነፈ ድረስ ጠላት ብሎ የፈረጀውን ከማጥፋት አይመለስም። በናዚ ጀርመኖች እና በአይሁዶች መካከል የአይዶሎጂ እንጂ የሰብአዊነት ልዩነት አልነበረም። ሁለቱም የሰው ልጆች ናቸው። በዛ ዓይነት ሰቆቃዊ መከራ ያለፉ አይሁዶች ዛሬ ደግሞ ሕጻናትን ለመግደል ምንም ርህራሄ ሳይኖራቸው ስታዩ ይሄ እውነት በግልጽ ይታየናል። ሳውዲ አረቢያ የመኖችን እንዴት ባለ ጭካኔ እንደጨፈጨፈቻቸው ለተመለከትን ደግሞ ተመሳሳይ ሃይማኖት ውስጥ መኖር ምንም ይሄን የሰው ክፋት የማለዘብ አቅም እንደሌለው ታያላችሁ። በትግራይ ጦርነት ወቅት የደረሰው ግፍም አንድ ሃይማኖት በሚጋሩ ሕዝቦች መካከል የተፈጸመ ግፍ ነበር።

ዛሬ አሜሪካ ውስጥ የክርስቲያን ቀኝ ዘመም ነው ስልጣን የያዘው። የክርስትና መሠረቱ ደግሞ ገና ከልጅነቱ በአምባገነኑ ሄሮድስ ተሰዶ ወደ ግብጽ ሕይወቱን ለማትረፍ የተሰደደውን ክርስቶስን ማምለክ ነው። ግን እነዚህ ክርስቲያን ነን የሚሉ የፖለቲካ ኃይሎች ናቸው አንደኛ ስደተኛ ጠል የሆኑት። ሲግመንድ ፍሮይድ ሰው የሚራመድ ተቃርኖ ነው ይላል። ክርስትና እና ስደተኛ ጠል መሆን ምንም ሳይጋጩበት መራመድ የሚችለው ሰው ብቻ ነው። የሰው ልጅን በምንም ነገር እንዲያምን ማድረግ ትችላላችሁ። ሕንድ ብትሄዱ እጅግ ብዙ የተማሩ፣ እስከ ዶክትሬት ዲግሪ የጫኑ ሰዎች ለከብት ሲሰግዱ ታያላችሁ። በሆነ ጉዳይ በእውቀት መራቀቁ በሆነ ጉዳይ ጅል ከመሆን የሰው ልጅን አያድነውም።

ቆሞ እያንዳንዱ የሚያደርገውን ድርጊቶች ለመፈተሽ እና በሌሎች ለመመከር ወይም ሌሎችን ለመስማት ያልፈቀደ ሰው እንደ ሸንበቆ ወጥቶ ወጥቶ በድንገት ይሰበራል። ጉደኛ ቴክኖሎጂዎችን መፍጠር የቻለ የሰው አዕምሮ ፥ ጅል በሆኑ የጥላቻ ስብከቶች ተወስዶ በክፋት ሥራዎች ሲዝረከረክ ታዩታላችሁ። የክፋት ጥግ የፍቅር ልብ ባለው ሰው ውስጥ እንዳለ እንዘነጋለን። ሂትለር ለሕጻናት አስገራሚ ፍቅር ነበረው። ግን ይሄ ልብ አይሁዶችን ጨምሮ ሌሎች የሰው ዘሮችን ለማጥፋት የሚሆን የክፋት ጥጉን ለመፈተሽ እና ለመግራት ስላልቻለ ፥ ስልጣን ሲያገኝ መራራ ታሪክን ሠርቶ አለፈ።

ብዙዎቻችን የምንስተው የሰው ልጆች ያን የክፋት ስነልቦና አልፈውታል ብለን ነው። ያን እንዳልተሻገርነው፣ መቼምም መሻገር እንደማንችል ለማየት ጋዛ መሄድ ነው። በፍሎሪዳ ስቴት በአዞ እና አሊጌተር የተከበበው እና ስደተኞች ይታሰሩበታል በሚባለው እስር ቤት መገንበት የሚደሰተውን የነጭ ብዛት ለተመለከተ ፥ ዓለም ዲሞክራሲ እና ሰብአዊ መብት የሚሉ ሥርዓቶችን ከመዝገቡ ሊሰርዝ እየተቃረበ መሆኑን እናስተውላለን። የጠቅላይ ፍርድ ቤቷ ዳኛ ጀስቲስ ጃክሰን እንዳለችው ዛሬ ይሄን ማስቆም ካልቻልን ፥ የአሜሪካ ሕገመንግስታዊ ሪፖብሊክ ነገ ታሪክ ይሆናል። ብዙዎቻችን ከዚህ ቀደም የነበሩ በጎ ሥርዓቶች እና ትውፊቶች እንክብካቤ እና ጥበቃ የሚያስፈልጋቸው ተክሎች አይመስሉንም። ያ ግን ስህተት ነው። ነቅተን ክፋት የዓለምን ብርሃን እንዳያጨልም የራሳችንን ጥረት ካላደረግን ፥ ባርነት ታሪክ ብቻ አይሆንም። ተመልሶ ይመጣል። ውሻ እና ጥቁር እዚህ አይገባም የሚለው ቀስ እያለ ስደተኛ አይገባም በሚል የስም ለውጥ እየመጣ ነው። ከዛ ከአብዛኛው ሰው በመልክ የተለየው ሁሉ ስደተኛ ይባላል። ኢለን መስክ ሲቃወማቸው ደቡብ አፍሪካነቱን እንዳስታወሱት ፥ ይሄ ማዕበል እስካልተገታ ድረስ ቅኝ ግዛት የድሮ ታሪክ ብቻ አይሆንም። ከታሪክ መጽሐፍት ወጥቶ ነገ ዜና ይሆናል። የክፋትን አቅም አቅሎ እንደማየት ሞኝነት የለም።

ጓደኝነት

በሕይወቴ ታደልኩት ከምለው ነገር በምርጥ ጓደኞች መከበቤን ነው። እኔን ለማድመጥ ከማይሰንፉ፣ ለነቀፋ ሳይሆን ለማገዝ በፈቀዱ እና ሙላት እንዲሰማኝ በሚያደርጉ ጓደኞች ነው ተከብቤ የኖርኩት። እንዲህ የሚባል አባባል አለ። አንተ የአምስት በዙሪያ ያሉ ሰዎች አቭሬጅ ነህ። የሰው ልጅ መቀየር ከፈለገ ማድረግ ያለበት ጓደኞቹን መለወጥ ነው። ሁልጊዜ የጓደኞቹ አቭሬጅ ስለሚሆን። በዓለም ላይ የድንቅ ለውጦች እና ተቋማት ውጤት የምርጥ ጓደኞች ጥምረት ነው። ዋረን በፌት እና ቻርሊ መንገር፣ ዳንኤል ኮነመን እና አሞጽ ትሮቪስኪ፣ ተፈሪ መኮንን እና ራስ ካሳ፣ መኮንን ሀብተወልድ እና ወልደ ጊዮርጊስ ወልደ ዮሐንስ፣ መዝሙረኛው ዳዊት እና ዮናታን እና መሰል ጥምረቶችን ማንሳት ይቻላል። ከስኬታማ ሰው ጀርባ ጠንካራ ሚስት አለች የሚባለው እውነት ቢሆንም ሁልጊዜ ግን አይደለም። ሁልጊዜ እውነት የሆነው ከማንኛውም ስኬት በስተጀርባ ጠንካራ ጥምረቶች እና ወዳጅነቶች ያሉ መሆኑ ነው። ብዙ ስኬታማ ወንዶች ክፉ ሚስት ኖሯቸው ያውቃል። የትኛውም ስኬታማ ሰው ግን ምርጥ ጓደኛ የሌለው የለም።

ብዙዎቻችን ይሄን ምርጥ ጓደኛ ለመፈለግ እንኳትር ይሆናል። በሚገርም ሁኔታ ግን እኛ መልካም ሰው ሳንሆን ፈጽሞ እነዚህን ጥምረቶች ከመጀመሪያውም መፍጠር አንችልም። የምርጥ ጓደኛ አንዱ ብቃት ራሱን ከመጥፎ ሰዎች ማራቅ ነው። ስለዚህ እኛ ልበ ጠማማ እና መሰሪ ከሆንን እነዚህን አስገራሚ ጥምረቶች አናገኛቸውም። ለመልካም ጓደኝነት የሚያስፈልግ ዘር በውስጣችን አስቀድሞ ከሌለ ምርጥ ጓደኞችን ማፍራት አንችልም።

ምንድናቸው እነዚህ ዘሮች?

1) ጓደኛ እንዲሆኑ የምትመርጣቸው ሰዎች ከአንተ ጋር ሁልጊዜ በሀሳብ የሚስማሙ መሆን የለባቸውም። ያንተን blindspot (ግርዶሽ) የሚያሳዩ ሰዎች ነው የሚያስፈልጉ። በራሳቸው ቆመው ማሰብ የሚችሉ ሰዎች ካልሆኑ ጥሩ ጓደኞች አይሆኑህም። ለዚህ ደግሞ አንተ ውስጥ አንድ ዘር ያስፈልጋል። ትችትን በደስታ እና በሳቅ የምትቀበል፣ ፉገራን የምትችል እና ጓደኞችህ ካንተ ጋር ነጻ ሆነው ማውራት እንደሚችሉ የሚሰማቸው ሰው መሆን አለብህ። ካለዛ መስማት የምትወደውን የሚነግሩህ የገደል ማሚቱዎች እንጂ ጓደኛ አይኖርህም።

2) ጓደኛ እንዲሆኑ ለምትፈልጋቸው ሰዎች ስኬት ከልብ መጨነቅ መቻል። ይሄ በጣም ከባድ ነው። ቅናት የሰው ልጅ ጥንታዊ ማንነቱ ነው። ከልጅነት ጀምሮ በቅናትም ነው ተኮትኩተን ያደግነው። “ጌታ ሆይ እኔ ራሴን ከጠላቴ እጠብቃለሁ። አንተ ግን ከወዳጄ ጠብቀኝ” የሚባለው የቅናትን ኃያልነት ለመግለጽ ነው። የሚቀናብህ እና በቅናት የሚያጠቃ ደግሞ አጠገብህ ያለው ወዳጅህ ነው። ለዚህ ነው ጥሩ ጓደኛን ለማግኘት የቅናትን ሥሮች ከውስጣችን ነቃቅለን ማቃጠል ያለብን። እንዴት? ለጓደኛ ምክር ከመስጠታችሁ በፊት ራሳችሁን ጠይቁ። “ይሄን ምክር ለራሴ ቢሆን እሰጠዋለሁ? ይሄ ምክር የጓደኛዬን ስኬት በማሰብ የተሰጠ ወይስ የርሱ ስኬት ለእኔ በሆነ መጠን የስሜት ጉድለት ስለሚያመጣ የቀረበ ምክረ ሃሳብ ነው?

አንዱ የምንቀናው ያ ሰው ቢሳካለት እናጣዋለን፣ ከጎናችን አይሆንም ብለን ነው። ለዚህ ነው ከልብ የዛን ሰው ጥቅም ለማሰብ መለማመድ ያለብን።

በዚህ ምድር ምርጥ ጓደኛ የማግኛው ትልቁ ቁልፍ ለዛ ሰው ፍጹም የሆነ ስኬት እና ደስታን መመኘት ነው። ስኬታማ እንዲሆን ደግሞ መደገፍ። ነገር ግን በጎ የምንመኝለት ሰው ቅናተኛ ከሆነ ይሄ ባህሪያችን ብዙም ላይለውጠው ይችላል።

3) ክፉ ካደረገብን በላይ ክፉ እንዲሰማን ያደረገብን ሰውን እናስታውሳለን። በተቃራኒው መልካም ስሜት እንዲሰማን ያደረገንን ሰው እንወደዋለን። ጓደኛ እንዲሆኑን የምንፈልጋቸው ሰዎች በጎ ስሜት ስለራሳቸው እንዲያድርባቸው ማድረግ አለብን። እነርሱን ዝቅ የሚያደርግ እና ጎዶሎ እንደሆኑ እንዲሰማቸው ማድረግ ምርጥ ጓደኛን የማጫ ዋነኛው መንገድ ነው። በጎ ስሜት እንዲሰማቸው ወዳጅ እንዲሆኑን ለምንፈልጋቸው ሰዎች እናድርግ። ስለ ስሜታቸው እንጨነቅ። ሰው የሚያስብ እንስሳ አይደለም። የሚሰማው እንስሳ ግን ለማሰብ የሚጥር ነው። ስለ ሌሎች ስሜት መጨነቅ ሌሎችን የማትረፊያ መጀመሪያ ነው።

4) ዓላማችሁ የሚያስቡ ወዳጆች ማግኘት ነው። ስለዚህ ኮንቨርሴሽን (conversation) የምትወዱ ካልሆናችሁ ጥሩ ጓደኞችን ማግኘት ከባድ ነው። በርግጥ በቡድን ውስጥ ማውራት ምቾት የሚሰጠው (extrovert) እንዳለ ሁሉ የራሱ ምቹ ሁኔታ (comfort zone) እስኪፈጠር የሚጠብቅ (introvert) ተፈጥሮ ያለው ሰውም አለ። የማውራት ተፈጥሮአችን ይለያይ እንጂ ሰው የሚያወራ እና ሀሳብ የሚለዋወጥ ፍጥረት ነው። የምትፈልጉት ወዳጅ ሀሳብ ያለው መሆን አለበት። ሀሳብ ማፈልቅ የሚችል እና የሚያስብ። ከእናንተ ስሜት ጋር የሚነጉድ ሳይሆን ያላያችሁትን የሚያሳያችሁ መሆን አለበት። ለዚህ ደግሞ ቁልፉ እናንተ ናችሁ።

እነዚህን አራት ነጥቦች በጥልቀት ብታዮቸው ካለ ባላንስ እርስ በርስ ይጋጫሉ። ጥበብ ማለት ሊጋጩ የሚችሉ ነገር መቀመሚያ ነው። ብዙ ወለፈንዲዎችን (paradox) አቻችሉ እና አስማምቶ የሚሄድ ሰው ነው ጥበበኛ የምንለው።

ጥሩ ነገሮችን ሁሉ ለማግኘት ከባድ ናቸው። ሕይወት ደግሞ የሚነግረን መልካም ነገሮችን ለመሳብ ማግኔቱ እኛ ጋር እንደሆነ ነው። መልካም ዘር መልካም መሬትን ይፈልጋል። መልካም መሬት ያለ ጥሩ ዘር ዋጋ የለውም። ሁለቱ ሲጣመሩ ነው አስገራሚ ውጤት የምናየው። መልካም መሬት ካልሆንን የዘሩ ጥሩነት ምንም ጥቅም የለውም። መልካም መሬት ካላገኘን ምርጥ ዘር ቢኖረን ጥቅሙ ምንም ነው። ነጮች “it takes two to tango” ይላሉ። ጓደኝነት የጋራ ጉዞ ነው።

ምንድነው የተማርኩት?

የሰንበት ዕይታ ዓላማ ሳምንታዊ ግምገማ ነው። “ምንድነው በዚህ ሳምንት የተማርኩት?” የሚል ግምገማ። ረጋ ብሎ፣ ዝግ ብሎ፣ ቆም ብሎ፣ ወደ ኋላ በማየት ስለወደፊቱ የማሰብ አቅምን የማግኘት የሪፍሌክሽን ማዕድ ነው። ዝም ብሎ ላለመሮጥ የመወሰን የመንገድ ጉብታ ነው። ይሄ ለጥ ያለ አስፓልት ላይ ሳምንታዊ እብጠት ነው። ፍሬን ተይዞ ፥ “ምን ያህል መጣው እስካሁን ፥ ቀሪውንስ እንዴት ልጓዝ?” የምልበት ማቀዝቀዧዬ ነው።

ፍጹሙ ሰው ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ሳይቀር ራቅ ብሎ ወደ ተራራ በመውጣት፣ ለአንድ አፍታ ከሰው መንጋ ፥ ከተከታዮች አድናቆት እና ክብር ራቅ ብሎ ፥ እርሱ እና አባቱ ብቻ ወደ ሚነጋገሩበት ርጋታ እና ዝምታ ይሰወር ነበር።

“ምንድነው እያደረኩኝ ያለውት? የት ነው ይሄ የሚያደርሰኝ? ምን አስቤ ነው እዚህ ድረስ የመጣውት? ከዚህስ በኋላ እንዴት ነው ልጓዝ እያሰብኩኝ ያለውት?” የምንልበት የጸጥታ በዓት ያስፈልገናል።

ከተርዕዮ ሱስ ራቅ ብለን ፥ ወደ ውስጥ የምንመለከትበት የርጋታ ጉብታ ላይ መውጣት ያሻል። ለእኔ ያ መጻፍ ነው። ከራሴ ጋር የማወራበት፣ ማደርገውን ነገር በምክንያት የምሞግትበት፣ ከመውቀጥ፣ ከመደለቅ፣ ከመሰልጠቅ ሩቅ ወደ ሆነው የመመሰጥ እና የማሰብ ሀገር የምሄድበት ነው የሰንበት ዕይታ።

“ምንድነው የተማርኩት?” የምልበት። ብሩስ ሊፕተን የእንጀራ አባቱን ሞት ሲገልጽ እንዲህ ይላል። “የእንጀራ አባቴ ለአንድ ሳምንት ኮማ ውስጥ ገብቶ ቆይቶ በመጨረሻ ትንፋሹ ሰዓት ብድግ ብሎ ተነሳ። ከየት አመጣው በሚያስብል በታላቅ አቅም ነበር ብድግ ያለው። ‘በሕይወቴ ሁሉ አንድ ቀን ደስ ብሎኝ አያውቅም’ የሚለውን ቃል ተናግሮ እስከወዲያኛው ጸጥ አለ። ከዛ ቀን ጀምሮ ስሞት እንዲህ ላለማለት ወሰንኩኝ” ይላል ብሩስ ሊፕተን።

ብዙ ሰው በሕይወት ዘግይቶ ይነቃ እና “ለዚህ ነበር!”ይላል። “ከቤተሰቦቼ ጋር ተጋጭቼ የኖርኩት ለዚህ ነበር?” ይላል። “ያንን ሁሉ ሰው ያሳዘንኩት ለዚህ ነበር?” ይላል። “በማይረባውም በሚረባውም ስባዝን እና ስጨነቅ የኖርኩት ለዚህ ነበር?” ይላል። በእስትንፋሱ መጨረሻ ሰዓታት ላይ ይነቃ እና “ለዚህ ነበር!” ይላል።

ከዛ የሚጠብቀን የመንገድ ጉብታ ፥ አስገድዶን ፍሬን የሚያሲዘን እና ቆም ብለን በጥልቀት እንድናስብ የሚያደርገን የማሰላሰያ አዋሻዊ የርጋታ የዝምታ ጉብታ ያስፈልገናል።

እንደ ማርከስ አርሊየስ እያሰብ ከእውነታ ጋር የምንጋፈጥበት ጉብታ። በቅርብ ሁሉን ነገር ትረሳለህ። በቅርብ በሁሉ ትረሳለህ። በዚህ እውነታ ውስጥ ነው ያለነው። በቅርብ የግርግዳ ፎቶ ትሆናለህ። ከዛም ከምንም ነገር ላይ ትወርዳለህ። በዚህ ሳይክል ውስጥ ነው ያለኸው። ስለዚህ ምን እያደረክ ነው?

እየተካሰስክ ነው ወይስ ቢያንስ የአንድ ሰውን ሕይወት በጎ ለማድረግ ጥረት እያደረክ ነው? በዚህ ክፋት በሞላበት ዓለም ፊት ውበትን የማየት አቅም አጥተን ይሆናል። ስለዚህ እንቁም። ጉድለት በበዛበት ሕይወት ውስጥ ያለንን ብዙ ነገሮች ረስተን ይሆናል። ስለዚህ ፍሬን እንያዝ። “ምንድነው ግን የተማርኩት?” እንበል። “ምንድነው በሕይወቴ መድገም የማልፈልገው እና ብደግመው የማፍርበት ነገር? ምንድነው በሕይወቴ እየሰራ ያለ ጥሩ ነገር እና አብዝቼ መቀጠል ያለብኝ? ማቋረጥ የምሻው እና ያላቆምኩት ነገር ምንድነው?” እንበል።

በዚህ ሕይወት በጣም የምፈልገው ነገር ምንድነው? ያን ባገኝ ምንድነው የሚሆነው? ምን ላደርግበት ነው ያን ነገር የምፈልገው? ሳላገኘውስ ይሄ ሕይወት ቢያበቃ እንዴት ነው ሕይወቴን መኖር ያለብኝ?

መቀበል የቸገረኝ ነገር ምንድነው? ለምንድነው የከበደኝ?

ምንድናቸው ዓይኖቼ የታወሩባቸው ነገሮች? ማየት የተሳኑኝ?

ዛሬ ትላንት የጓጓህለት ወይም የፈራኸው ነገ ነው። ትላንት የተደሰትክበት ወይም ያዘንክበት ዛሬ ነበር። ነገም ዛሬ ይሆናል። ከዛ ትላንት። ለዚህ ነው ዘይትህን ቆም ብለህ ለመፈተሽ ወይም ለመቀየር መወሰን ያለብህ። ካለዛ አንድ ቀን ኢንጅነህ ተበላሽቶ ትነቃለህ። ኢንጅንህ እስከወዲያኛው ላለመስራት ሆኖ ትደርሳለህ። ብትረግጠው፣ ብትገፋው፣ ብታስገፋው - Too Late! ይልሃል።